Wick, Robinhood, và Russeau

Link bài trước:

Từ Tr đến Wick

Ở bài trước tôi đã nói, phải đến thời điểm viết ra, tôi mới hiểu hết về thông điệp của John Wick, dù cái ý tưởng về đồng tiền – dấu ấn quỷ thì đã xác định từ khi xem, nhưng chỉ hướng về tự sự phản Kito. Nói chung vào tầm 2019, tuy có cho rằng tiền ảo mang mùi scam, nhưng không quá để ý và lại ko xếp vào agenda cánh tả. Dạo đó tiền ảo cũng không xuất hiện trên các tweet rùm beng của người nổi tiếng, nên có lẽ gần như sự liên kết với đồng vàng trong John Wick vậy, có tồn tại song như một mạng nhện mỏng manh và trong suốt.

Đồng tiền trong phim, quả thế, chính là ẩn ý về tiền ảo, một cái bẫy nữa bên cạnh sự phản Kito.

Một mặt đồng tiền này được đúc bằng vàng – thứ kim loại đáng khao khát nhất con người từng tìm thấy và gắn liền một trong vài tiền tệ cổ xưa nhất con người từng phát minh. Điều này ngầm gieo vào cảm thức khán giả một ấn tượng về sự quý giá, cổ điển, có lịch sử, và hơn hết, tính “chân thực”. Mặt khác, với phát biểu của Berrada, bộ phim lại âm thầm thủ tiêu điểm mấu chốt làm nên sự tin cậy của tiền vàng trong lịch sử: sự ánh xạ 1-1 với giá trị thật.

Không, chúng ta thích tiền vàng không chỉ vì ai dạy thế hay quy ước thế. Chúng ta thích tiền vàng còn vì trong bản năng lẫn trải nghiệm lịch sử của nhân loại đã có sẵn thiên hướng thấy vàng là một thứ đẹp, hiếm, và do đó, có giá trị. Giá trị tương đối của vàng so với các hàng hoá cũng ko chỉ được thiết lập hoàn toàn theo các quy tắc tập trung và prescriptive của một số ít trọng tài, mà còn xuất phát từ sự trao đổi thực tế, phân tán và descriptive của cộng đồng. Trong khi ấy, với tuyên bố trịnh trọng của Berrada, tất cả có thể chỉ là các áp đặt chủ quan và mang tính hình thức, aka, là metaphysical và mental, chả phải physical và tangible nữa. Cái cách đồng tiền trong phim vừa đúc bằng vàng vừa chẳng thể đối lập hơn thế với các phẩm chất của tiền vàng, hay là cái cách bộ phim dùng tiền vàng, đồng tiền cổ điển “thật” nhất của nhân loại, để gieo inception về tiền ảo, đồng tiền mới ra và mơ hồ nhất, đều khá giống với cái tư duy dualist của Hollywood. Hollywood thường xuyên làm phim dựa trên cấu trúc Kinh Thánh, song cùng lúc lại bastardize đục khoét đi mọi hồn cốt, để rồi còn sót lại mỗi vẻ lấp loáng màu mè.

Tất nhiên, đã là nguỵ biện thì thường đều sẽ cần tẩm ướp với một gia vị để che đi mùi của sự giả trá. Với John Wick, gia vị này tên là: Tính giang hồ. Giang hồ, underground, subsociety, khá hay được khắc hoạ trên màn ảnh như là một thế giới xù xì thô ráp, nhưng mà đời, mà thật. Tôi thích đọc truyện giang hồ và vì thế cũng thích xem John Wick như một tác phẩm phương Tây pay homage một cách trang nhã đến kiếm hiệp phương Đông. Nhưng mặt khác, đặt trong hệ quy chiếu gợi ý cho hiện thực, thì John Wick chân thật cũng ngang chưởng Tàu và phim XH đen Hồng Kông là chân thật. Một số thứ chỉ thật khi còn coi nó là mơ.   

Nhưng tại sao lại cần bàn sang giang hồ trong một bài viết về tiền ảo và agenda cánh tả?

Bởi vì, giang hồ ở đây, bản chất chính là vẻ lãng mạn, thứ logic nằm lòng của cánh tả.

Trong bài viết về John Wick nhân dịp Kim Dung mất, tôi từng nói: Một trong nhiều sức hấp dấn của những câu chuyện kiếm hiệp là cái cảm giác vừa rập rình tai hoạ vừa tiêu sái phong lưu, đi kèm một thứ niềm tin lãng mạn gần như ngây thơ vào cái trật tự cao cả của võ thuật.

Sự lãng mạn đầu tiên nằm trong ý tưởng tiền vàng trao đổi chỉ dựa trên sự tin tưởng. Kế đó, nó tìm thấy ở cả hình ảnh người hùng JW đơn độc nổi loạn chống hệ thống. Sau chót và xuyên suốt hơn cả đến độ trở thành texture của franchise này, chính là cái không khí văn hoá giang hồ underground kỳ quái mà tình nghĩa phóng khoáng đối lập với cái giang hồ cao cấp tàn độc của bọn High Table, lẫn càng tương phản với thế giới ngăn nắp của xã hội công nghiệp trong đời thực.

Khi định viết bài hôm trước, tôi vẫn chưa có ý này trong đầu. Chỉ trong quá trình viết, search check reference mới vô tình thấy tòi ra bài báo review này trên trang screenrant và mọi thứ bỗng bật sáng đến không thể rõ hơn các hạt giống inception. Cụ thể là, khi đặt trong cái tương quan giang hồ vs. đời thường và giang hồ chính nghĩa vs. giang hồ phi nghĩa, ta sẽ thấy hiển hiện những đoạn bài báo này ỡm ờ thả thính:

Nào là

và

và còn cả

Như vậy, trong John Wick, giới underground như Wick thì vô tình sao toàn trao đổi bằng tiền vàng, còn lũ lãnh đạo quyền lực từ hèn nhát như Santino đ’Antonio đến độc tài ăn trên ngồi trốc như High Table thì, giống hệt người thường, đều treo giải giết John Wick toàn bằng tiền đô.

Rồi thì các đồng tiền vàng cung cấp những hứa hẹn về tính tin cậy và sự an toàn mà tiền thường không thể có (còn tiền thường nào ở đây). Rồi tiền đô ngụ ý một hệ thống phân cấp (hierarchy), nhờ thế một đồng vàng của Wick quy ra đô sẽ đáng giá hơn 1 đồng của anh tập sự Continental (tôi chỉ dịch lại, còn ko hiểu nổi logic này).

Những điều trên chẳng phải nghe như bứng ra từ status của các quân tử hay tôn vinh về tiền ảo hay sao: nào là một công cụ giao dịch ngoài đời của nhiều thành phần xếp vào không chính thống, là một loại tiền tệ phi tập trung với khả năng bảo mật và không thể truy xuất, là một vũ khí hữu hiệu cho những người yêu tự do chống lại áp bức của độc tài, …

Như vậy là chẳng có gì mới mẻ nổi dưới ánh mặt trời. Sự lãng mạn 50 năm trước và 50 năm sau vẫn theo cùng công thức: cần lao đoàn kết xông lên tận trời (High Table), xây dựng một utopia có thể vận hành chỉ trên khế ước đạo đức (tiền vàng, huyết ấn), sự biến mất vĩnh viễn của hierarchy (tiền vàng vs. tiền đô), nhân loại được sống hồn nhiên giải phóng khỏi trật tự công nghiệp tư bản tàn ác (thế giới giang hồ vs. thế giới thật), bao quy tắc luật lệ vốn xiềng xích tinh thần và đặt ra bởi các thiết chế xã hội đều bị vạch mặt và đập tan, ….(John Wick phá luật chống cả hệ thống). Nói chung thời nào thì hành khúc tự do và bình đẳng cũng vang lên như một moda operandi bất khả tranh luận. Lãng mạn là cha đẻ của các bong bóng cấp tiến, cũng như ông nội của chủ nghĩa lãng mạn, Jean Jaques Rousseau, là cha đẻ của khế ước xã hội. Điều duy nhất John Wick quên nói là lịch sử dửng dưng với sự lãng mạn, và sau mỗi Công xã Paris đều thấp thoáng một Reign of Terror.

Chỉ đến bài này, tôi mới nghiệm ra cái tương quan hiển nhiên giữa tính giang hồ và sự. anti-capitalism thông qua cầu nối lãng mạn. Chẳng phải Robinhood cướp của nhà giàu chia cho người nghèo chính là một dạng giang hồ hay sao. Và chẳng phải cái thói quen nhân danh “bình đẳng”, chống nạnh sai phái nhân dân mà lại tưởng đang thế thiên hành đạo, kiên quyết bắt xã hội phải bấu vào váy cho họ chăm bẵm chứ không để cho con người tự lớn lên, chính là điển hình não trạng của những liberal thời nay hay sao? Dân Marxist chống Chúa đâu phải vì duy vật, mà vì họ duy tâm và rất thèm khát được thành Chúa để định liệu lẽ thế gian.

Theo cách ấy, mọi mũi tên từ đồng vàng trong JW và tiền ảo ngoài đời, đều trỏ về một thông điệp kinh điển: nhân dân vs. elite, cái tấm vải đỏ trưng ra từ hơn nửa thế kỷ, khơi lại thời Occupy, phất lên mới đây ở GameStop, và sẽ muôn đời hiệu quả để những kẻ trên đỉnh thế giới mê dụ con bò tót cần lao húc sập chính toà nhà che chở nó.

Câu hỏi tại lớp: Bạn nghĩ gì về những thứ trong bức ảnh trên ?