Vệ binh dải Ngân hà

TL; DR: Review, khá dài, nhiều chữ ít hình. 

Vệ binh giải ngân hà (Guardians of the Galaxy - GG) xem cũng được, dù nếu một phim tài liệu toàn chồn hay mèo thì tôi cũng sẽ thấy xem được y như thế. Bởi dù ko ấn tượng gì về sự hài hước không tồn tại hay sự sâu sắc nửa mùa tài trợ bởi PETA trong phim, tôi vẫn rơm rớm trong cảnh con chồn kia bị ném vào trong cũi. Câu truyện ký ức của Rocket là điều duy nhất kết nối bộ phim lẫn là điều duy nhất kết nối với hiện thực, có điều gì đó trong con vật này gợi ta nhớ về những con pet ta từng nuôi, thông minh như thế, tình cảm như thế và ngây thơ như thế. 

Nói đi cũng nói lại, bỏ yếu tố này thì thực ra GG vẫn xem được, chỉ không hẳn để giải trí, mà do tìm ra vài tự sự anti-C tương đối mới mẻ. Ta hãy cùng xem đó là những tự sự gì: 

Như trong 3 vạn 8 ngàn phim Hollywood từng chiếu thì, kẻ ác lớn nhất High Evolutionary hẳn là ẩn dụ vai Ch.úa.

Vài nhân vật khác từng nhắc về hắn như vậy, và cả chính tay này cũng nói thẳng “Vũ trụ này làm gì có Ch.úa, chính vì thế tao mới phải đóng vai này”. Bằng chứng kiểu giấu lá trong rừng này thực ra vốn đã đủ, song vì tình yêu khoa học, ta hãy xét thêm vài chi tiết nữa: Trong phim, tay này còn đóng vai Đấng sáng thế theo nghĩa đen, khi thúc đẩy sự tiến hoá tạo ra các giống loài mới, thế hệ mới trên nhiều hành tinh trong vũ trụ. Hắn cũng hay nhấn mạnh “ta chỉ muốn hoàn thiện các người, ta chỉ hướng tới sự hoàn hảo”, rồi khi một giống loài không được như mong muốn, nguyên lý hành động của hắn sẽ là “thiêu huỷ như thường lệ, rồi làm lại từ đầu”, một tham chiếu đến đấng Jehovah độc đoán thịnh nộ và trận lụt thanh tẩy mặt đất vĩ đại của ngài. 

Trong số những sản phẩm sinh học của mình, High Evolutionary từng sáng tạo ra chủng tộc Sovereign, để rồi đến lượt nữ tư tế của chủng này thì lại sáng tạo ra nhân vật Adam.

Adam là một cái tên rõ ràng là gợi đến Kinh Thánh, nhưng ở đây không hẳn sẽ nghĩa là Adam. Hãy xuất phát từ nữ tư tế Ayesha. Nếu xét theo tên trong tiếng Do Thái thì đây sẽ là Isha, một tên gọi khác của Eve, tuy thế theo phim, với tạo hình và hành xử thì tôi lại cho rằng người phụ nữ này sẽ đóng vai Đức Mẹ Mary, bậc thánh thần đồng trinh và cao quý. Nhân vật Adam trong phim bởi thế sẽ đóng vai Je.s.us , vừa khớp là đứa con mầu nhiệm không trải qua sinh đẻ của Ayesha, lẫn là nhân vật sở hữu năng lực vô song hứa hẹn là đấng cứu thế cho chủng tộc Sovereign. Một bằng chứng chót là đóng vai Ayesha là Elizabeth Debickski, lại cũng là người từng đóng vai Đức Mẹ (lẫn cô đ**m Bab*lon) trong Tenet (Review: Tenet IV - Đức vua, Nhà tiên tri, và Cô gái điếm), hệt như ở đây bà ta đã vừa ngụ ý cả Đức Mẹ lẫn Eve. 

Lạm bàn, mấy chiêu nhập nhằng kiểu như Mary-Eve, A.dam-Jes.u.s thực chất thì khá thường thấy trong phim anti-C, tổng quát là thường nhập nhằng các nhân vật có vai trò giống nhau hoặc ngược nhau, nhập nhằng lấy đời sau ẩn dụ qua đời trước hay lại trước qua sau. Trong bài review Shape of Water (Shape of Water III - Vậy là bao nhiêu con), tôi từng nhắc đến chuyện fusing vai Je.s.us Christ với nhân vật Samson, cũng là anh hùng cứu thế của dân Israel chống quân xâm lược Philistine. Còn trong review Parasite (Parasite II - Mùi của Chúa), tôi lại từng nhắc về Da-song, đứa trẻ được ẩn ý đóng vai Je.s.us chính nhờ trong phòng có bức tượng David, bởi vì David vừa là một người anh hùng của dân Israel lẫn vừa khớp là tổ tiên của Je.s*s . Nói chung mấy món fusing này có lúc nhằm chỉ báo, vd như cặp A.dam-Je.s*s , mà cũng có lúc để cười cợt, vd như cặp cô đ**m Bab*lon -Mary hay Eve – Mary - vốn ngay cả trong phim The Glory của Song Hye-Kyo gần đây cũng thấy cặp ẩn dụ này song tôi chưa có time viết. 

Như thế là, đến đây ta đã có đủ phe phản diện gồm Ch.úa Cha High Evolutionary, Đức Mẹ Aeysha và Ch.úa Con Adam, giờ thì hãy cùng làm quen tiếp với phe chính diện. 

Con chồn Rocket mang vai không gì khác chính là Luc*fer – tiền thân của Quỷ S *t *n, vốn từng là tạo vật chói sáng đáng tự hào nhất của Ch.úa, “vị thiên thần đẹp nhất trong tất cả thiên thần”, nhưng cuối cùng lại dám thách thức Ch.úa, phản bội thánh thần và rời bỏ thiên đường (Review: Blade Runner: Người máy có biết mơ về những con cừu điện). Tương ứng trong phim, Rocket chính là sản phẩm thành công nhất của High Evolutionary, trong số hàng triệu sinh vật từng lai tạo cải biến thì Rocket là sinh vật duy nhất biết tự suy nghĩ thay vì lặp lại, nhưng cuối cùng lại cào nát mặt High Evolutionary và chạy trốn khỏi công ty OrgoCorp. Kinh Thánh của đạo Hồi cũng từng kể về nhân vật tiền thân của S * t * n này, trong đạo Hồi tên là Iblis, như sau:

Iblis bị Ch.úa bắt quỳ gối trước Adam, nhưng hắn đã từ chối, vì cho rằng “Người đã tạo ra ta từ lửa, còn hắn chỉ từ bùn”.

Trong phim cũng có một tình tiết đối nghịch gần giống vậy. High Evolutionary cho các sinh vật thế hệ sau (đời 92) là giống loài hoàn hảo cao cấp hơn sinh vật thế hệ của Rocket (đời 89), hắn ca ngợi đời 92 và cười nhạo 89, cho rằng các sinh vật 92 xứng đáng được cho sống còn thế hệ 89 xứng đáng bị hoả thiêu. Nhưng thực chất thì Rocket và đồng đội mới là sinh vật thực, còn đám kia lại chỉ là những động vật một phần được “chế tạo” nhờ các phản ứng hoá học, mà còn do chính Rocket phân tích và sáng chế ra. Đứng từ góc nhìn của Rocket, đây có thể coi là một cảnh huống mỉa mai bắt hắn phải “quỳ lạy kẻ chỉ sinh ra từ bùn” trong khi hắn mới “sinh ra từ lửa”. 

Đến đoạn này tôi có một phân vân, nếu bạn nào xem các phần trước có lẽ sẽ giúp thêm thông tin để khẳng hay phủ định. 2 chủng tộc do High Evolutionary tạo ra mà được nhắc khá nhiều trong phim là: Sovereign và Humanimal. Tôi chưa xem phần trước phim này, chỉ vừa đọc vài dòng wiki mô tả về chủng Sovereign “những người luôn tự coi là một chủng tộc cao cấp hơn, trừng phạt rất khắc nghiệt mọi sự phạm lỗi, mọi thứ đều cần hoàn hảo, mọi thành viên chủng tộc này đều đồng nhất về suy nghĩ”, Sovereign còn nghĩa là “tối cao”, lại là chủng tộc của Ayesha-Mary và Adam-Je.s.us . Từ những điều này, tôi đoán Sovereign là ẩn dụ về thế giới thánh thần. Chủng Sovereign còn toàn thân ánh vàng, một tham chiếu hoặc về vầng hào quang, hoặc về thế hệ “Người Vàng” trong thần thoại Hy Lạp – lớp người đầu tiên được Chronos nhào nặn và từng được coi là thế hệ hoàn hảo. 

Update: Sau khi trao đổi với bạn bên dưới, tôi sẽ tinh chỉnh góc nhìn trên một chút. Chủng Sovereign này có lẽ đúng hơn sẽ đại diện cho dân D* Th**, một cái gì tuy đúng là gần Chúa hơn các loài khác, nhưng vẫn là người chứ chưa đến độ thánh thần. Dân DT vốn tự nhận là “dân tộc được chọn”, những đứa con đầu tiên của Chúa, và nói chung họ lẫn dư luận chung đều cho rằng DT có cảm giác cao quý hơn các chủng khác. Và Mary và Je.s.us lại cũng đúng là cũng sinh ra từ dân D* Th**. Chi tiết toàn thân ánh vàng do đó quả là nên khớp với tham chiếu “Người Vàng”, lớp người hoàn hảo đầu tiên theo quan niệm thần thoại Hy Lạp.

Tiếp đây, hãy xem xét chủng Humanimal:

Giống này sống ở một thế giới y hệt Trái đất, thân hình cũng y hệt con người, hơn nữa được tạo ra nhờ ý tưởng của Rocket Luc*fer, mà như tôi từng phân tích, thì Luc*fer có đối ngẫu trong thần thoại Hy Lạp là thần Prometheus (Review: Justice League II - Toà án và Thập giá), cũng chính là vị thần được coi đã nhào nặn ra con người. Bỏ nhỏ, thực ra khi bắt đầu đoán Rocket là Luc*fer, tôi đã đoán P trong mã số 89P13 của con chồn này dễ ngụ ý tới Prometheus, còn 13 để chỉ dấu Kẻ phản đồ. 

Xem ra như vậy thì Humananimal giống loài người hơi nhiều từ vẻ ngoài lẫn lịch sử. Song mặt khác, họ lại vẫn mang đầu thú, một ẩn ý không che đậy về sự trì độn. Cũng như, tuy được High Evolutionary quảng cáo “là giống người hoàn hảo cho thế giới mới”, thực chất xã hội của họ lại được mô tả đầy bất công và bạo lực. Từ những điều này, tôi khá tin rằng tuy bộ phim có ẩn dụ Humanimal là con người, nhưng lại chỉ nhắm tới 1 tập người cụ thể mang hàm ý tiêu cực. Và nếu xét thêm khung cảnh setup hành tinh Counter-Earth có bức tượng High Evolutionary trên đảo giống đến đáng ngờ với tượng Nữ thần Tự Do, thì còn chạy đi đâu được ngoài dân Mỹ và nước Mỹ nữa đây, cái đất nước từng được coi là điểm đến thiên đường của thế giới mới, có tỷ lệ lớn dân theo đạo, lẫn có lịch sử gắn liền In G.o.d we trust. Đây cũng vốn là thông điệp mỉa mai thường thấy từ giới trí thức cánh tả. Một xã hội tưởng là hoàn hảo, cao đạo, sùng kính, thực chất [theo dàn đồng ca từ trí thức cánh tả thì] lại ngu ngốc, trì độn, đã hàng thế kỷ dung dưỡng cho áp bức bất công. 

[spoiler alert]

Tuy nhiên, do phim phản Kito, nên ngài Luc*fer lắm lông của chúng ta sẽ không chỉ bằng lòng thuộc phe chính diện, còn phải là nhân vật chính diện tối hậu, the hero who saves the day, aka Đấng cứu thế mới. Cụ thể là, tuy chồn Rocket đáng ra đã ch/ế/t, tim hắn đã ngừng đập, nhưng rồi hắn bỗng choàng tỉnh, một diễn biến liên hệ hẳn nhiên tới sự kiện phục sinh của Ch.úa.

Chưa hết, cũng theo bộ phim, hắn đúng ra mới nên được tạc tượng như là Đấng sáng tạo thực sự, bởi Rocket mới là người nghĩ ra ý tưởng giúp hiện thực hoá Humanimal, chứ không phải tay High Evolutionary kia.

Sau chót, hãy nhớ lại cảnh cuối, Rocket đã cứu sống không chỉ đoàn người mà còn tất cả động vật, bằng cách kéo cả băng chạy sang con tàu mới của Peter để vừa kịp thoát khỏi đại thảm hoạ mà High Evolutionary trù tính. Đây là ẩn ý quá rõ về sự tích Noah không chỉ mang gia đình mình, còn đưa tất cả loài động vật lên tàu để tránh nạn Đại hồng thuỷ gây ra bởi Jehovah cuồng nộ. Noah lại chính là tổ tiên của Je.s.us , không chỉ khớp pattern đời sau đời trước tôi nói ở mấy đoạn đầu, còn nhắc nhở cái thực tế thần học là sự tích Noah chính đã đánh dấu kết thúc của Cựu Ước và mở ra thời đại Tân ước, thời đại của thứ tha và cứu chuộc.

Tổng hợp những điều trên thì, đến kết phim, Ch.úa Cựu Ước High Evolutionary đã ch/ế/t, mọi sinh vật sống sót sau thảm hoạ sẽ cùng bắt tay xây dựng một thế giới mới, vị trí thủ lĩnh vệ binh giải ngân hà cũng được chuyển giao cho Rocket/Luc*fer/Noah/Je.s.us , vị Ch.úa Tân Ước từ nay sẽ đứng ra bảo trợ và cai quản cõi thế gian. 

[hết spoiler]

Như vậy là ta đã có: Ch.úa Cha cũ ch/ế/t, Ch.úa Mẹ cũ hình như cũng ch/ế/t, vầy còn anh chàng Ch.úa Con cũ – đại diện bởi nhân vật Adam, thì sẽ có số phận sao đây? 

Trong phần lớn phim anti-C theo như tôi thấy, Ch.úa Cha chắc chắn sẽ bị tiêu diệt, hệt cách High Evolutionary đã bị xử cuối phim. Nhưng Ch.úa Con thì không hẳn (dù vẫn có thể ch/ế/t). Thường xuyên hơn, nhân vật này sẽ bị thu phục, chiêu hàng, hoặc trở thành con rối trong tay phe địch. Điển hình như anh chàng Niel/Je.s.us trong Tenet(Review: Tenet IV - Đức vua, Nhà tiên tri, và Cô gái điếm), người đã tiếp tay giúp kẻ phản Ch.úa vừa gi/ế/t Ch.úa Cha vừa tằng tịu với Đ.ức Mẹ của mình, vầy mà đến khi ch/ế/t vẫn cứ ngỡ mình đã hy sinh cứu thế giới. Nói chung thì, Je.s.us complex at its best. 

Trong Guardian of Galaxy diễn biến cũng không khác mấy. Cậu ấm to xác ngờ nghệch A.dam-Je.s.us đã được “cảm hoá” để trở thành một dạng bù nhìn canh dưa hữu danh mà vô thực, hớn hở đóng vai trợ thủ đắc lực cho chồn Rocket – Ch*a mới, cũng không khác mấy cách mà trong Parasite, cậu quý tử Da-song Ch.úa cũ từng cúi đầu răm rắp trước cô gia sư giả Ki-jung Ch.úa mới (Review: Parasite III - Vẫn mùi của Chúa). 

Chồn vs. Ch*a, ai chủ ai tớ?

Ah, còn đây anh chàng Star Lord, một tuyến nhân vật cũng khá quan trọng trong phim nữa, anh ta sẽ đứng ở đâu trong cả tự sự này?

Thực ra không có quá nhiều manh mối, vì vài tập trước không xem hoặc đã quên. Nhưng nếu phải đoán, thì tôi ngả về Peter sẽ là vai Ch*a Cha mới.

High Evolutionary từng ấn tượng với cư dân Trái đất và muốn lấy họ làm nguyên mẫu để tạo ra Humanimal, hệt như cách Ch.úa Cha lấy chính mình làm nguyên mẫu để tạo ra loài người, hay là ngta từng nói Michelangelo không sai khi vẽ các thiên thần giống con người, vì ông biết con người được tạo ra giống với thiên thần. Như vậy Ch.úa cha thật, vị Ch.úa đã trở thành nguyên mẫu cho giống Humanimal sẽ phải là một con người, mà Lord lại là đại diện xuất sắc của loài người ấy. Lựa chọn Peter là Chúa Cha này ngoài phù hợp biệt hiệu Star Lord của anh, thực ra còn khớp với 2 cảnh sau trong phim, vốn đã tham chiếu đến 2 tác phẩm nghệ thuật tôn giáo:

Cảnh đầu tiên chính là lúc A.dam cứu sống Star Lord, nhiều khán giả chắc có thể nhận ra đây là tham chiếu lộ liễu bức The Creation of A.dam, nhưng ở đây vì phản Kito nên đã đảo vai, A.dam thì lại ở trên cao hơn, đang chạm vào và ban phép màu cứu Ch.úa Cha Star Lord nằm quay lơ, mặt mũi sưng vù, ở dưới. 

Thứ hai là cảnh Nebula bế Star Lord ở dưới:

Ta nhớ, Nebula ở lại cùng Rocket xây dựng thế giới mới cai quản một chủng tộc mới, như vậy Nebula sẽ đóng vai hệt Ayesha – nữ tư tế của chủng tộc này, aka đóng vai Đức Mẹ Mary mới. Đức Mẹ Nebula lại có nhiều chi tiết cho thấy yêu ngầm Star Lord. Vậy Star Lord là Ch.úa Cha cũng hợp lý. 

Ủa khoan, thế thì đủ rồi, cần gì cảnh bế trên. Đúng là cũng đủ rồi, nhưng cảnh ở trên cũng là 1 bằng chứng bổ sung thú vị.

Trước tiên để hiểu cảnh này, hãy nhớ lại cặp Ayesha-Adam Warlock tôi nói đến ở đầu bài. Aeysha vừa là Đức Mẹ vừa là Eve, Adam vừa là Je.s.us vừa là Adam. Cặp ẩn dụ này hẳn đã có ý giễu khi người nữ vừa là mẹ người nam vừa là phối ngẫu của người nam, song sự giễu này vốn đặc trưng cho phong cách logic vặn vẹo Kinh Thánh của cánh tả. Cụ thể, đám này khá hay nại vào tình tiết Ch.úa Cha Ch.úa Con là song vị nhất thể, từ đây suy ra thế chẳng phải Mary vừa là mẹ Je.s.us vừa là vợ Je.s.us hay sao?

Ok, giờ ta có thể quay về cảnh Nebula bế Star Lord. Cảnh này không gì khác chính là tham chiếu đến bức tượng Pieta của Michelangelo. Với logic cánh tả trên, nếu Đức Mẹ bế Ch.úa Con, mà Ch.úa Con vốn nhất thể với Ch.úa Cha, thì không phải cũng nghĩa là Đức Mẹ đang bế Ch.úa Cha như Nebula bế Star Lord hay sao? 

Thực chất thì khi nhìn cảnh này trên mạng, trước khi đi xem tôi đã có gì đó ngờ ngợ, mà đến khi xem thì thấy nổi lên rõ ràng. Từ tư thế đầu ngật ra sau, cánh tay thõng thẹo của người nam, thân thể cong lại có phần yếu ớt vulnerable, và cả cái cảm giác bệ vệ có chút ẩn ý phồn thực của người nữ, đều gợi nhắc tới Pieta của Michelangelo. Bỏ nhỏ, điều trên cũng có nghĩa như từng nói ở vài chỗ trước đây, bản thân bức Pieta này cũng có thể có sẵn vấn đề.

Final Verdict: 

Như vậy là kết Vệ binh dải Ngân Hà, chúng ta sẽ có Ch.úa Cha, Ch.úa Mẹ đều ch/ế/t, Ch.úa Con thì làm tay sai cho địch, Ch.úa Cha mới thì bỏ đi biệt tích, để lại một thế giới với những đứa trẻ được chế tạo trong phòng thí nghiệm, không cha, không mẹ, được dẫn dắt bởi một Đức Mẹ da xanh và một con chồn đóng vai J.e.s.us. 

Thật ra kết cục này có phản ánh một agenda về chính trị còn nhiều hơn agenda về anti-C, nhưng do nằm ngoài chủ đề bài này nên tôi sẽ để chém ở comment sau khi mọi người đi xem đủ.

Còn giờ thì tôi chỉ thắc mắc tại sao Marvel và Hollywood lại đầu tư đến thế chỉ để tôn một con chồn lên làm Ch.úa? 

Trọng tâm câu hỏi này không nằm ở “con” hay “Ch*a” mà là “chồn”

Vì sao là chồn mà không phải con nào khác? 

Gut feel có lẽ là vì mắt chồn khá giống mắt cú với đôi quầng đen lớn. Tôi cũng từng chém nhiều về cú từ sau MV Feel my rhythm (topic thảo luận ở đây) và bức tranh của Bosch. Có thể ám thị chồn hay cú đều là 1 kiểu conditioning nào đó để phá vỡ cái gut feel hữu ích của loài người - thích những gì sáng rõ - để thay vào đó đi thích một thứ có màu hắc ám và gian giảo.

Có lẽ, kiểu ám thị này cũng hệt như cách Zootopia từng condition nhân dân vốn là thỏ non mà lại đi hâm mộ cáo, nghi kỵ cừu và cười nhạo sư tử. Như cách cả trong lẫn ngoài tàu vũ trụ OrgoCorp đều được chế tạo như một mớ thịt da bầy nhầy thay cho các khối hình gọn gàng của những con tàu trong phim Hollywood cũ. Và cả như cách âm tính đang dần thống trị và thay thế dương tính trong điện ảnh.